Sprawa op\u0142at reprograficznych ju\u017c po raz czternasty (sic!) trafi\u0142a do Trybuna\u0142u Sprawiedliwo\u015bci Unii Europejskiej. To dobrze pokazuje, jak bardzo zagmatwane i rodz\u0105ce szereg w\u0105tpliwo\u015bci s\u0105 kwestie zwi\u0105zane z naliczaniem i poborem op\u0142at maj\u0105cych rekompensowa\u0107 autorom straty z tytu\u0142u zwielokrotniania utwor\u00f3w do prywatnego u\u017cytku przez osoby fizyczne.<\/p>\n\n\n\n
Najnowsza sprawa pokazuje tak\u017ce jasno, \u017ce podmioty uprawnione do poboru op\u0142at nie ustaj\u0105 w poszukiwaniu nowych sposob\u00f3w na jej pobieranie lub zwi\u0119kszenie ich wolumenu. Tym razem organizacja zbiorowego zarz\u0105dzania prawami autorskimi z Austrii – Austro-Mechana \u2013 zauwa\u017caj\u0105c, \u017ce coraz wi\u0119cej os\u00f3b zaprzestaje kopiowania utwor\u00f3w, w zamian korzystaj\u0105c z nich w chmurze lub przy pomocy streamingu, postanowi\u0142a zacz\u0105\u0107 pobiera\u0107 op\u0142aty od dostawc\u00f3w us\u0142ug chmurowych. W ramach rozpoznawania pow\u00f3dztwa skierowanego przeciwko niemieckiej firmie Strato AG s\u0105d austriacki skierowa\u0142 dwa pytania do Trybuna\u0142u Sprawiedliwo\u015bci UE:<\/p>\n\n\n\n
1. Czy poj\u0119cie \u00bbna dowolnych no\u015bnikach\u00ab zawarte w art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy [2001\/29] nale\u017cy interpretowa\u0107 w ten spos\u00f3b, \u017ce obejmuje ono r\u00f3wnie\u017c serwery, kt\u00f3re znajduj\u0105 si\u0119 w posiadaniu os\u00f3b trzecich udost\u0119pniaj\u0105cych osobom fizycznym (klientom) do prywatnego u\u017cytku (i do cel\u00f3w ani bezpo\u015brednio, ani po\u015brednio handlowych) na tych serwerach przestrze\u0144 do przechowywania danych, kt\u00f3r\u0105 klienci ci wykorzystuj\u0105 do zwielokrotniania poprzez zapisywanie (\u00bbcloud computing\u00ab)?<\/em><\/p>
2. W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdz\u0105cej: czy przepis przywo\u0142any w pytaniu pierwszym nale\u017cy interpretowa\u0107 w ten spos\u00f3b, \u017ce ma on zastosowanie do uregulowania krajowego, zgodnie z kt\u00f3rym autor ma prawo do odpowiedniego wynagrodzenia (wynagrodzenia z tytu\u0142u no\u015bnik\u00f3w danych),<\/em><\/p>
\u2013 je\u017celi z charakteru utworu (nadawanego przez radio lub publicznie udost\u0119pnionego albo utrwalonego na wyprodukowanym do cel\u00f3w handlowych no\u015bniku danych) wynika, \u017ce b\u0119dzie wskutek utrwalenia na \u00bbno\u015bniku danych dowolnego rodzaju, kt\u00f3ry nadaje si\u0119 do takiego zwielokrotniania i zostaje wprowadzony na rynek krajowy do cel\u00f3w handlowych\u00ab, zwielokrotniany na u\u017cytek osobisty lub prywatny,<\/em><\/p>
\u2013 oraz je\u017celi wykorzystuje si\u0119 przy tym metod\u0119 zapisu opisan\u0105 w pytaniu pierwszym?<\/em><\/p><\/blockquote>\n\n\n\n
Z opinii rzecznika<\/a> wydanej w sprawie C\u2011433\/20 (Austro-Mechana Gesellschaft zur Wahrnehmung mechanisch-musikalischer Urheberrechte Gesellschaft mbH przeciwko Strato AG), wynika jasno, \u017ce kopiowanie w ramach prywatnego u\u017cytku mo\u017ce obejmowa\u0107 tak\u017ce kopiowanie przy pomocy us\u0142ug chmurowych i z tak\u0105 opini\u0105 trzeba si\u0119 zgodzi\u0107. <\/p>\n\n\n\n
Kopiowanie w chmurze polega na zapisywaniu utworu w pami\u0119ci komputerowej, tyle, \u017ce ta pami\u0119\u0107 nie jest zlokalizowana w urz\u0105dzeniu u\u017cytkownika, lecz w centrum danych dostawcy us\u0142ug chmurowych. Z prawa unijnego nie wynika, aby osoba fizyczna, kt\u00f3ra kopiuje utwory w ramach prywatnego u\u017cytku musi by\u0107 w\u0142a\u015bcicielem urz\u0105dze\u0144 lub no\u015bnik\u00f3w \u2013 mo\u017ce tak\u017ce korzysta\u0107 z nich w ramach odpowiedniej umowy. Tak\u0105 umow\u0105 mo\u017ce by\u0107 umowa najmu, leasingu lub umowa o korzystanie z przechowywania danych w chmurze.<\/p>\n\n\n\n
Jednak sam fakt mo\u017cliwo\u015bci wykorzystywania us\u0142ug chmurowych do kopiowania utwor\u00f3w w ramach prywatnego u\u017cytku nie oznacza automatycznie, \u017ce serwery wykorzystywane przez dostawc\u00f3w takich us\u0142ug powinny podlega\u0107 op\u0142acie reprograficznej. W swojej opinii rzecznik przypomina, \u017ce op\u0142ata reprograficzna stanowi rekompensat\u0119 dla autor\u00f3w i powinna by\u0107 odpowiednia \u2013 ani nadmierna ani niedostateczna. Kopiowanie przy pomocy us\u0142ug chmurowych nie istnieje w formie samoistnej \u2013 u\u017cytkownik musi najpierw skopiowa\u0107 utw\u00f3r na swoim urz\u0105dzeniu, a dopiero potem przes\u0142a\u0107 do us\u0142ugi chmurowej, za\u015b no\u015bnik w urz\u0105dzeniu podlega ju\u017c op\u0142acie reprograficznej.<\/p>\n\n\n\n
Rzecznik konkluduje zatem, \u017ce je\u015bli w danym pa\u0144stwie istnieje system op\u0142at reprograficznych od urz\u0105dze\u0144 i no\u015bnik\u00f3w, to kopiowanie w ramach prywatnego u\u017cytku w oparciu o us\u0142ugi chmurowe nie powinno by\u0107 przedmiotem odr\u0119bnej op\u0142aty, chyba, \u017ce uprawniony podmiot by\u0142by w stanie wykaza\u0107, \u017ce op\u0142ata pobrana od urz\u0105dze\u0144 i no\u015bnik\u00f3w by\u0142aby niewystarczaj\u0105ca. Dow\u00f3d taki wymaga\u0142by jednak \u201eznacznej wiedzy ekonomicznej i\u00a0znajomo\u015bci wielu ga\u0142\u0119zi przemys\u0142u\u201d<\/em> oraz \u201euprzedniego przeprowadzenia badania empirycznego w\u00a0tej sprawie<\/em>\u201d.<\/p>\n\n\n\n
Opinia rzecznika stanowi zatem przypomnienie, \u017ce przepisy prawa dotycz\u0105ce op\u0142at reprograficznych powinny opiera\u0107 si\u0119 przede wszystkich na niebudz\u0105cych w\u0105tpliwo\u015bci dowodach dotycz\u0105cych wysoko\u015bci szkody ponoszonej przez uprawnionych z tytu\u0142u kopiowania w ramach prywatnego u\u017cytku. Rozszerzenie lub zmiana wysoko\u015bci op\u0142at wymaga zatem przede wszystkim wykazania, \u017ce obecnie pobierane op\u0142aty s\u0105 niewystarczaj\u0105ce dla zrekompensowania takiej szkody. <\/p>\n\n\n\n
Nie jest to nowa teza, ale na pewno warto j\u0105 przypomina\u0107, zw\u0142aszcza, \u017ce wielu ustawodawc\u00f3w (w tym polski) ustanawia przepisy dotycz\u0105ce op\u0142aty reprograficznej w spos\u00f3b czysto arbitralny bez wzi\u0119cia pod uwag\u0119 reali\u00f3w ekonomicznych i sposob\u00f3w korzystania przez konsument\u00f3w z utwor\u00f3w. Ustanawianie op\u0142at, zw\u0142aszcza od nowych urz\u0105dze\u0144 lub no\u015bnik\u00f3w, lub ich zwi\u0119kszanie \u2013 bez przeprowadzenia wcze\u015bniej bada\u0144 dotycz\u0105cych skali strat ponoszonych przez uprawnionych \u2013 jest zar\u00f3wno niezgodne z przepisami prawa unijnego jak i \u2013 zwyczajnie \u2013 niesprawiedliwe.<\/p>\n\n\n\n
Nawiasem m\u00f3wi\u0105c, rozszerzenie op\u0142aty reprograficznej na serwery wykorzystywane przez dostawc\u00f3w us\u0142ug chmurowych by\u0142oby w\u0105tpliwe tak\u017ce ze wzgl\u0119du na to, \u017ce takie serwery s\u0105 wykorzystywane zazwyczaj albo przez u\u017cytkownik\u00f3w biznesowych (kopiowanie przez nich nie podlega za\u015b rekompensacie) albo przez zar\u00f3wno u\u017cytkownik\u00f3w biznesowych jak i konsument\u00f3w (a w takim przypadku trudno by\u0142oby ustali\u0107, w jakim zakresie kopiowanie to dotyczy u\u017cytku prywatnego). Ponadto nie ka\u017cda us\u0142uga chmurowa przeznaczona dla konsument\u00f3w s\u0142u\u017cy do kopiowania utwor\u00f3w uprawnionych podmiot\u00f3w (np. dedykowany serwis s\u0142u\u017c\u0105cy do backupu w chmurze w\u0142asnych zdj\u0119\u0107 u\u017cytkownika wykonanych smarfonem).<\/p>\n\n\n\n
Wi\u0119cej komentarzy na temat omawianej opinii rzecznika (w tym kilka moich) znajduje si\u0119 w artykule S\u0142awomira Wikariaka<\/a> w Dzienniku Gazecie Prawnej Op\u0142ata reprograficzna: Danina dla artyst\u00f3w r\u00f3wnie\u017c od wirtualnych dysk\u00f3w? – GazetaPrawna.pl<\/a><\/p>\n\n\n\n