{"id":130,"date":"2019-02-26T14:49:19","date_gmt":"2019-02-26T14:49:19","guid":{"rendered":"http:\/\/digitalbabel.legal\/?p=130"},"modified":"2019-02-26T15:56:33","modified_gmt":"2019-02-26T15:56:33","slug":"blockchain-i-inne-technologie-rozproszonego-rejestru-wprowadzenie-do-aspektow-prawnych","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/digitalbabel.legal\/digitalizacja\/blockchain-i-inne-technologie-rozproszonego-rejestru-wprowadzenie-do-aspektow-prawnych\/","title":{"rendered":"Blockchain i inne technologie rozproszonego rejestru \u2013 wprowadzenie do aspekt\u00f3w prawnych"},"content":{"rendered":"\n

O blockchain du\u017co si\u0119 m\u00f3wi i pisze, zw\u0142aszcza w kontek\u015bcie mo\u017cliwo\u015bci zmiany przez t\u0119 technologi\u0119 ca\u0142ych bran\u017c. Wystarczy wymieni\u0107 kilka tytu\u0142\u00f3w informacji w mediach tradycyjnych i elektronicznych: \u201eBlockchain zrewolucjonizuje \u015bwiat finans\u00f3w, tak jak Internet zrewolucjonizowa\u0142 media<\/a>\u201d czy \u201eTo b\u0119dzie rewolucja na miar\u0119 internetu. Nadchodzi blockchain<\/a>\u201d. W blockchainie widzi si\u0119 rozwi\u0105zanie, kt\u00f3re ma usprawni\u0107 dzia\u0142anie nie tylko bran\u017cy finansowo-ubezpieczeniowej, ale tak\u017ce energetyki<\/a>, przemys\u0142u naftowego<\/a>, ochrony \u015brodowiska<\/a>, reklamy<\/a>, ochrony zdrowia<\/a>, rejestr\u00f3w pa\u0144stwowych<\/a> i wielu innych dziedzin. <\/p>\n\n\n\n

Uwaga na hype!<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

W przywo\u0142anych publikacjach cz\u0119sto jest du\u017co przesady, wynikaj\u0105cej w sporej cz\u0119\u015bci z efektu nowo\u015bci. Firma doradcza Gartner ju\u017c wiele lat temu wskaza\u0142a, \u017ce na pocz\u0105tku cyklu \u017cycia ka\u017cdej nowej technologii jest etap okre\u015blany jako \u201epeak of inflated expectations\u201d, co mo\u017cna prze\u0142o\u017cy\u0107 na j\u0119zyk polski jako \u201eszczyt rozdmuchanych oczekiwa\u0144\u201d (ca\u0142y wykres okre\u015bla si\u0119 jako hype cycle).<\/p>\n\n\n\n

\"\"\/<\/figure>\n\n\n\n

By Jeremykemp at English Wikipedia, CC BY-SA 3.0<\/em><\/a><\/p>\n\n\n\n

Zainteresowaniu medi\u00f3w towarzysz\u0105 jednak tak\u017ce realne projekty, w ramach kt\u00f3rych testuje si\u0119 w praktyce rozwi\u0105zania oparte na blockchain oraz jej ograniczenia.  Niewykluczone, \u017ce nied\u0142ugo technologia ta wkroczy w etap dojrza\u0142o\u015bci umo\u017cliwiaj\u0105cej realne wdro\u017cenie w wi\u0119kszej skali. Warto przyjrze\u0107 si\u0119 zatem temu rozwi\u0105zaniu, aby m\u00f3c dobrze zrozumie\u0107, do czego mo\u017ce by\u0107 wykorzystane i jakie s\u0105 implikacje prawne jego stosowania.<\/p>\n\n\n\n

Co to jest blockchain?<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Blockchain to jedno z rozwi\u0105za\u0144 w ramach tzw. technologii rozproszonego rejestru. Nazwa ta (blockchain) jest jednak powszechnie u\u017cywana na okre\u015blenie r\u00f3\u017cnego rodzaju system\u00f3w opartych na tej technologii.<\/p>\n\n\n\n

Aby m\u00f3c oceni\u0107 perspektywy zwi\u0105zane z blockchain, w tym perspektywy w ramach danej bran\u017cy lub sektora, konieczne jest przede wszystkim zrozumienie podstawowych zasad dzia\u0142ania tej technologii. Niestety nie jest to proste \u2013 blockchain wykorzystuje zaawansowane rozwi\u0105zania informatyczne, w tym np. kryptografi\u0119 asymetryczn\u0105, kt\u00f3rych dzia\u0142anie jest do\u015b\u0107 z\u0142o\u017cone. Ponadto, zanim nazwa blockchain sta\u0142a si\u0119 powszechnie znana, programi\u015bci zajmuj\u0105cy si\u0119 t\u0105 dziedzin\u0105 stworzyli specyficzn\u0105 hermetyczn\u0105 terminologi\u0119 (np. tokeny, w\u0119z\u0142y, smart contracts, DAO), kt\u00f3ra stanowi dodatkow\u0105 barier\u0119 poznawcz\u0105.<\/p>\n\n\n\n

Od strony informatycznej blockchain to zdecentralizowana baza danych. Specyficznymi cechami tej bazy jest to, \u017ce istnieje ona w wielu identycznych kopiach u poszczeg\u00f3lnych u\u017cytkownik\u00f3w oraz to, \u017ce ka\u017cda kopia zawiera komplet danych w postaci po\u0142\u0105czonych ze sob\u0105 blok\u00f3w (ang. blockchain \u2013 \u0142a\u0144cuch blok\u00f3w).<\/p>\n\n\n\n

Ka\u017cda osoba uprawniona do korzystania z tej bazy (kr\u0105g tych os\u00f3b mo\u017ce by\u0107 ograniczony lub publiczny) ma dost\u0119p do ca\u0142ej bazy danych i historii zmian, mo\u017ce zatem zweryfikowa\u0107 wszystkie zapisy samodzielnie.<\/p>\n\n\n\n

Jednocze\u015bnie zmian danych w bazie nie da si\u0119 odwr\u00f3ci\u0107, gdy\u017c s\u0105 one ze sob\u0105 nierozerwalnie po\u0142\u0105czone \u2013 ka\u017cda zmiana linkuje do poprzedniej, tworz\u0105c \u0142a\u0144cuch wszystkich historycznych zmian w bazie. W ten spos\u00f3b tworzony jest nierozerwalny \u0142a\u0144cuch blok\u00f3w danych, czyli tytu\u0142owy blockchain.<\/p>\n\n\n\n

Dodatkowo, dla zagwarantowanie integralno\u015bci danych ka\u017cdej kopii danych, stosowany jest proces, zwany konsensusem, w ramach kt\u00f3rego uczestnicy sieci opartej na blockchain musz\u0105 si\u0119 zgodzi\u0107 na przeprowadzenie ka\u017cdej konkretnej transakcji.<\/p>\n\n\n\n

Je\u015bli dodamy do tego architektur\u0119 peer-to-peer takiej bazy, czyli polegaj\u0105c\u0105 na komunikowaniu zmian w bazie bezpo\u015brednio pomi\u0119dzy wszystkimi jej kopiami, bez udzia\u0142u jakiegokolwiek centralnego modu\u0142u oraz mo\u017cliwo\u015b\u0107 programowania sposobu dokonywania zmian danych w bazie \u2013 zachodz\u0105cych w\u00f3wczas automatycznie i rejestrowanych we wszystkich kopiach bazy \u2013 uzyskujemy podstawowy obraz element\u00f3w sk\u0142adaj\u0105cych si\u0119 na technologi\u0119 blockchain.<\/p>\n\n\n\n

Technologia ta mo\u017ce zatem by\u0107 wykorzystywana przede wszystkim do rejestrowania wszelkiego rodzaju transakcji pomi\u0119dzy u\u017cytkownikami, kt\u00f3re maj\u0105 formy zmiany zapis\u00f3w w bazie danych. Transakcje mog\u0105 by\u0107 anonimowe lub nie, gdy\u017c same transakcje s\u0105 dokonywane pomi\u0119dzy alfanumerycznymi adresami u\u017cytkownik\u00f3w bazy danych.<\/p>\n\n\n\n

Gdzie szuka\u0107 wi\u0119cej informacji?<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Powy\u017cszy opis jest oczywi\u015bcie uproszczony \u2013 zainteresowanych odsy\u0142am do innych materia\u0142\u00f3w, z kt\u00f3rych mog\u0119 poleci\u0107  m.in. przyst\u0119pnie napisane \u201eThe Truth About Blockchain<\/a>\u201d w Harvard Business Review oraz \u201eBlockchain: The Invisible Technology That’s Changing the World<\/a>\u201d z PC Magazine.<\/p>\n\n\n\n

Osoby z ograniczonym czasem mog\u0105 obejrze\u0107 animacje pr\u00f3buj\u0105ce syntetycznie opisa\u0107 blockchain w 60 sekund<\/a>,  90 sekund<\/a> lub 2 minuty<\/a>.<\/p>\n\n\n\n

W j\u0119zyku polskim mog\u0119 poleci\u0107 rezultaty prac zespo\u0142u pod patronatem Ministerstwa Cyfryzacji, kt\u00f3re przygotowa\u0142o m.in. przegl\u0105d polskiego prawa w kontek\u015bcie zastosowa\u0144 technologii rozproszonych rejestr\u00f3w oraz walut cyfrowych<\/a>, a tak\u017ce leksykon poj\u0119\u0107 na temat technologii blockchain i kryptowalut<\/a>.<\/p>\n\n\n\n

Zastosowania blockchain \u2013 bitcoin i nie tylko<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Pierwszym zastosowaniem opisywanej technologii by\u0142a wirtualna waluta bitcoin. Konsekwencj\u0105 popularno\u015bci bitcoin by\u0142o rozszerzenie obszaru wykorzystania blockchain na bran\u017c\u0119 finansow\u0105, kt\u00f3ra w du\u017cej mierze oparta jest prowadzeniu baz danych (u\u017cytkownik\u00f3w, ich \u015brodk\u00f3w) oraz umo\u017cliwianiu transakcji (zmian w danych w ramach takich rejestr\u00f3w).<\/p>\n\n\n\n

Jednak szereg w\u0142a\u015bciwo\u015bci technologii blockchain sprawia, \u017ce ma ona potencja\u0142 do radykalnego przeprojektowania wielu innych sfer \u017cycia \u2013 przede wszystkim tych, kt\u00f3re dla sprawnego funkcjonowania wymagaj\u0105 zaufania gwarantowanego tradycyjnie przez osoby trzecie takie jak banki, ubezpieczyciele, publiczne rejestry lub platformy. Blockchain umo\u017cliwia bowiem bezpieczne realizowanie transakcji pomi\u0119dzy r\u00f3\u017cnymi osobami bez konieczno\u015bci tworzenia jakichkolwiek dodatkowych zabezpiecze\u0144. Umo\u017cliwia tak\u017ce tworzenie rejestr\u00f3w, kt\u00f3rych nie mo\u017cna sfa\u0142szowa\u0107. Poprzez zaszycie w blockchain mechanizm\u00f3w rozlicze\u0144 mo\u017cna tak\u017ce \u0142atwo i automatycznie rozlicza\u0107 transakcje mi\u0119dzy wieloma podmiotami, np. pomi\u0119dzy producentami a dystrybutorami energii<\/a> lub tantiemy prawnoautorskie  za publiczne nadania utwor\u00f3w<\/a>. <\/p>\n\n\n\n

O ile dotychczas realizowane projekty oparte na blockchain mia\u0142y charakter w du\u017cej mierze eksperymentalny, w najbli\u017cszych latach mo\u017cna si\u0119 spodziewa\u0107 pierwszych wdro\u017ce\u0144 produkcyjnych, kt\u00f3re zapewne spowoduj\u0105, \u017ce technologia ta stanie si\u0119 rzeczywistym elementem wp\u0142ywaj\u0105cym na zmiany w wielu sferach \u017cycia.<\/p>\n\n\n\n

Na co zwraca\u0107 uwag\u0119?<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Zazwyczaj pojawienie si\u0119 nowego rozwi\u0105zania technologicznego, wp\u0142ywaj\u0105cego istotnie na system gospodarczy, wi\u0105\u017ce si\u0119 z du\u017c\u0105 niepewno\u015bci\u0105 prawn\u0105. Wystarczy przypomnie\u0107 obawy zwi\u0105zane z pojawieniem si\u0119 Internetu oraz w\u0105tpliwo\u015bci dotycz\u0105ce np. wa\u017cno\u015bci um\u00f3w zawieranych online lub podatkowej klasyfikacji dzia\u0142alno\u015bci prowadzonej w Internecie. Analogiczne problemy zwi\u0105zane s\u0105 z rozwi\u0105zaniami opartymi na blockchain.<\/p>\n\n\n\n

Problemy wyst\u0119puj\u0105 w pierwszej kolejno\u015bci w zakresie rozwi\u0105za\u0144 dotycz\u0105cych obszar\u00f3w szczeg\u00f3\u0142owo regulowanych przez prawo, jak us\u0142ugi p\u0142atnicze, pieni\u0105dz elektroniczny czy obr\u00f3t instrumentami finansowymi. Tu z jednej strony potencja\u0142 nowych rozwi\u0105za\u0144 jest szczeg\u00f3lnie du\u017cy, za\u015b z drugiej ryzyko potencjalnego naruszenia przepis\u00f3w wysokie, zw\u0142aszcza wobec istnienia instytucji, kt\u00f3re do pewnego stopnia mog\u0105 w\u0142adczo interpretowa\u0107 obowi\u0105zuj\u0105ce prawo. Niepewno\u015b\u0107 mo\u017ce tak\u017ce powstawa\u0107 odno\u015bnie opodatkowania transakcji przeprowadzanych na bazie blockchain. <\/p>\n\n\n\n

Czy potrzebna nowa regulacja prawna?<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Nie oznacza to jednak, \u017ce wdra\u017canie opisanej technologii wymaga stworzenia nowych regulacji prawnych. Regulacje takie mog\u0105 by\u0107 potrzebne w niekt\u00f3rych przypadkach, jednak najcz\u0119\u015bciej mo\u017cliwe b\u0119dzie oparcie nowych rozwi\u0105za\u0144 na obowi\u0105zuj\u0105cych przepisach, zw\u0142aszcza gdy s\u0105 one wdra\u017cane poza sektorem finansowym np. w logistyce lub energetyce.<\/p>\n\n\n\n

Taka te\u017c zreszt\u0105 jest konkluzja wspomnianego raportu z przegl\u0105du polskiego prawa w kontek\u015bcie blockchain, kt\u00f3rego autorzy wskazali, \u017ce \u201enie ma potrzeby dokonywania wi\u0119kszych zmian w ramach prawa cywilnego, handlowego, karnego, czy administracyjnego. Najwi\u0119cej problem\u00f3w zidentyfikowano na gruncie pozakodeksowego prawa administracyjnego oraz prawa podatkowego<\/em>\u201d.<\/p>\n\n\n\n

Dla w\u0142a\u015bciwej oceny prawnej projekt\u00f3w zwi\u0105zanych z blockchain konieczne jest zatem przede wszystkim zrozumienie istoty rozwi\u0105zania<\/strong>, po to, aby trafnie oceni\u0107, jakie przepisy mog\u0105 mie\u0107 do niego zastosowanie. Tu zwracam jednak uwag\u0119, \u017ce ka\u017cde konkretne zastosowanie blockchain i innych <\/strong>technologii rozproszonego rejestru jest inne<\/strong>! Wnioski na temat blockchain wysnute na podstawie analizy dzia\u0142ania bitcoin – kryptowaluty opartej na mechnizmie blockchain – nie zawsze musz\u0105 stosowa\u0107 si\u0119 do innych rozwi\u0105za\u0144 opartych na tym mechnizmie. Przyk\u0142adowo: co do zasady blockchain jest zdecentralizowan\u0105 baz\u0105 danych i nie wymaga dla swego dzia\u0142ania os\u00f3b gwarantuj\u0105cych poprawno\u015b\u0107 wprowadzonych do niej danych, ale nie zmienia to tego, \u017ce baza ta dzia\u0142a na podstawie oprogramowania napisanego przez konkretne osoby, kt\u00f3re zawsze mog\u0105 to oprogramowanie zmieni\u0107, o czym cz\u0119sto si\u0119 zapomina. Warto tak\u017ce pami\u0119ta\u0107, \u017ce mimo, i\u017c zasady dzia\u0142ania r\u00f3\u017cnych rozwi\u0105za\u0144 opartych na blockchain s\u0105 podobne, to rozwi\u0105zania te ca\u0142kowicie odr\u0119bne i nie jest mo\u017cliwa interoperacyjno\u015b\u0107 rozwi\u0105za\u0144 blockchainowych (tak\u017ce ze wzgl\u0119d\u00f3w technologicznych – dla uzyskania interoperacyjno\u015bci konieczne by\u0142oby ujawnienie klucza prywatnego u\u017cytkownika inicjuj\u0105cego transakcj\u0119, tak, aby inny blockchain m\u00f3g\u0142 j\u0105 odczyta\u0107 i zapisa\u0107, co by\u0142oby r\u00f3wnoznaczne z utrat\u0105 kontroli nad kontem w pierwszym blockchainie). <\/p>\n\n\n\n

Rozw\u00f3j tej technologii stawia zatem wysokie wymagania wobec prawnik\u00f3w, ich wiedzy na temat technologii informatycznych oraz umiej\u0119tno\u015bci prze\u0142o\u017cenia tej wiedzy na praktyk\u0119 stosowania prawa, aby w\u0142a\u015bciwie oceni\u0107 ryzyka prawne. Poprzeczka jest zawieszona wysoko, gdy\u017c opisywana technologia jest rozwi\u0105zaniem informatycznym, kt\u00f3re ca\u0142y czas ewoluuje i kt\u00f3rego charakter mo\u017cna modyfikowa\u0107 w ramach konkretnego wdro\u017cenia. Warto zatem zacz\u0105\u0107 zaznajamia\u0107 si\u0119 z tym rozwi\u0105zaniem ju\u017c teraz<\/strong>.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

O blockchain du\u017co si\u0119 m\u00f3wi i pisze, zw\u0142aszcza w kontek\u015bcie mo\u017cliwo\u015bci zmiany przez t\u0119 technologi\u0119 ca\u0142ych bran\u017c. Wystarczy wymieni\u0107 kilka tytu\u0142\u00f3w informacji w mediach tradycyjnych i elektronicznych: \u201eBlockchain zrewolucjonizuje \u015bwiat finans\u00f3w, tak jak Internet zrewolucjonizowa\u0142 media\u201d czy \u201eTo b\u0119dzie rewolucja na miar\u0119 internetu. Nadchodzi blockchain\u201d. W blockchainie widzi si\u0119 rozwi\u0105zanie, kt\u00f3re ma usprawni\u0107 dzia\u0142anie nie […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":151,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_jetpack_memberships_contains_paid_content":false,"footnotes":""},"categories":[11,77,84,68],"tags":[92,87,93],"jetpack_sharing_enabled":true,"jetpack_featured_media_url":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-content\/uploads\/2019\/02\/moon.jpg","_links":{"self":[{"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/130"}],"collection":[{"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=130"}],"version-history":[{"count":-9,"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/130\/revisions"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/media\/151"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=130"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=130"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/digitalbabel.legal\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=130"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}