Jak przeprowadzić badanie prawne NFT?

Ten artykuł publikuję w szczególnym czasie, gdy trwa wojna na Ukrainie. To szczególny czas, kiedy trudno skupić się na innych kwestiach, jednak z drugiej strony wciąż nasza zwyczajna aktywność jest potrzebna, aby świat mógł funkcjonować.

Artykuły publikowane w ramach mojego newslettera służą dzieleniu się wiedzą. Wiedza pozwala na lepsze rozumienie świata i podejmowanie trafnych decyzji wpływających na jego zmianę. Mam nadzieję, że także i ten artykuł się przyda.

W artykule piszę, jak badać NFT i analizować go pod kątem prawnym, jednak chciałbym zwrócić uwagę, że NFT może służyć gromadzeniu środków na różne cele. Nie ma żadnych przeszkód prawnych, aby stworzyć kolekcję NFT, które mogą być rodzajem cegiełki potwierdzającej wpłatę np. na pomoc uchodźcom z Ukrainy. A w przyszłości takie NFT być może będą cenną pamiątką o dużej wartości. Jeśli ktoś chciałby przeanalizować taką możliwość, zapraszam do kontaktu. To zresztą już się dzieje – właśnie dziś Ukraina zaczęła wysyłać tokeny NFT osobom, które wpłaciły darowizny w kryptowalutach na wsparcie armii ukraińskie.

Co to jest token?

Zacznę od przypomnienia krótkiego opisu istoty NFT zamieszczonego w ramach poprzedniego artykułu.

NFT to token kryptograficzny oparty o architekturę blockchain, tworzony przy pomocy smart kontraktu. Najczęściej jest to blockchain Ethereum, ale są także inne blockchainy (np. Solana, Cardano), które obsługują smart kontrakty umożliwiające tworzenie NFT.

Wyjaśnienia dotyczące NFT należałoby zatem zacząć od objaśnień dotyczących sposobu działania blockchain (czy też ogólniej technologii rozproszonego rejestru), smart kontraktów oraz tokenów. Jest już sporo materiałów na ten temat – odsyłam np. do:

• Token jako obligacja – dobre omówienie tokenizacji
• Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie wydawania i obrotu kryptoaktywami – nadal aktualne omówienie problemów prawnych związanych z wydawaniem tokenów, ze szczególnym naciskiem na tokeny inwestycyjne.

Tokenizacja i smart kontrakty

Warto chwilę zatrzymać się przy pojęciu tokenizacji. Tokenizacja to tworzenie cyfrowej reprezentacji danego aktywa poprzez wygenerowanie unikatowego zapisu danych z zastosowaniem technologii rozproszonych rejestrów (DLT).

W literaturze trwa dyskusja na temat klasyfikacji prawnej tokenów, zwłaszcza w kontekście ich klasyfikacji jako tokenów płatniczych, użytkowych lub inwestycyjnych. Jednak najpierw trzeba zrozumieć, czym taki token jest z technicznego punktu widzenia.

Token to zapis w blockchain czyli zapis w rozproszonej bazie danych.

Tokeny są tworzone przy pomocy smart kontraktów, które działają w ramach Ethereum Virtual Machine. Smart kontrakt jest zapisany w blockchain i ma unikalny adres. Nie każdy blockchain umożliwia zapisywanie w nim smart kontraktów – dalej opisuję tylko smart kontrakty zapisane w blockchainie Ethereum.

Smart kontrakt to samowykonujący się program umieszczony w sieci blockchain, napisany w języku zaimplementowanym na danym blockchain np. Solidity w Ethereum. Smart kontrakt do tworzenia NFT umożliwia zapisanie w blockchain tokenu NFT.

Standardy tokenów NFT

Każdy smart kontrakt tworzy tokeny w określonych standardach – inaczej tokeny te nie byłyby rozpoznawane w sieci blockchain.

ERC-20 to standard dla rzeczy i praw “fungible” – czyli oznaczonych co do gatunku.

Natomiast dla rzeczy i praw “non-fungible” – czyli oznaczonych co do tożsamości – są m.in. następujące standardy tokenów:

• ERC-721 – podstawowy, najbardziej popularny standard
• ERC-1155 –wspiera masowe tworzenie tokenów, zarówno fungible jak i nonfungible

Jak stworzyć smart kontrakt do mintingu NFT?

Są trzy opcje:

• Samodzielne napisanie smart kontraktu w języku Solidity
• Wykorzystanie jednego z dostępnych wzorcowych smart kontraktów (są one dostępne GitHub na licencji open source, przykład takiego smart kontraktu)
• Wykorzystanie już istniejącego smart kontraktu poprzez platformę (np. OpenSea, Mintable itd.)

Platformy

Platforma umożliwiająca skorzystanie ze smart kontraktu jest pośrednikiem – działa podobnie jak dostawcy usług hostingowych, w tym samym modelu prawnym. Platforma umożliwia “minting” (czyli wygenerowanie) NFT oraz transakcje dotyczące NFT.

Warto pamiętać, że w przypadku platform, każdy jej użytkownik, w tym osoba, która dokonuje stworzenia (mintingu) NFT, musi zaakceptować warunki umowne świadczenia usług przez platformę.

Platform umożliwiających minting NFT jest wiele. Najbardziej znane to OpenSea, Mintable, Rarible, Foundation, Nifty. Warto zwrócić uwagę, że zasady ich działania i modele świadczonych usług różnią się – niektóre są otwarte dla wszystkich, niektóre tylko dla zaproszonych osób, niektóre umożliwiają minting i transakcje NFT w ramach tzw. sidechainu, poza główną siecią danego blockchainu albo w ramach jednego portfela (wallet) utrzymywanego przez operatora platformy (np. Nifty).

Mintowanie NFT

Minting to określenie na generowanie (tworzenie) NFT (od „mint” – słowa używanego na wybijanie monet).

Minting NFT na platformie jest bardzo prosty. Wystarczy założyć konto na platformie, podłączyć porfel z kryptowalutą np. MetaMask (potrzebna będzie do zapłaty za minting), wybrać nazwę NFT oraz dodać plik z grafiką, animacją lub wideo.

Tu przykład okna na platformie Mintable z tworzenia tokenu (Mintable umożliwia bezpłatne tworzenie NFT, jednak portfel musi być podłączony):

Metadane

Każde NFT w standardzie ERC-721 zawiera minimum dwie informacje:

• tokenID – numer generowany przy tworzeniu tokena;
• adres kontraktu, czyli adres w blockchain, gdzie zapisany jest konkretny smart kontrakt użyty do mintingu.

Token ID w powiązaniu z adresem kontraktu stanowi unikalną kombinację danych.

Niski numer tokenID wskazuje na użycie autorskiego smart kontraktu. NFT mintowane przy pomocy popularnych smart kontraktów np. tych dostępnych poprzez platformy, mają z kolei wysokie numery (odzwierciedlające liczbę NFT wygenerowanych do tej pory przez użytkowników danej platformy).

Token może zawierać także inne informacje. Najczęściej są to:

• adres portfela twórcy NFT (a konkretniej osoby, które go wygenerowała – dokonała tzw. mintingu)
• link do miejsca, w którym można znaleźć utwór, który reprezentuje NFT
• wartość hash obliczona dla cyfrowego pliku utworu, który reprezentuje NFT (tzw. cyfrowy odcisk – funkcja skrótu zastosowana do pliku cyfrowego pozwala przyporządkować mu określoną wartość, zwaną hashem. Hash jest ciągiem liter i cyfr o stałej długości, który nazywa się często „cyfrowym odciskiem palca” pliku komputerowego).

Mogą to być także inne informacje np. opis utworu, który ma być odzwierciedlony w NFT lub dane o zakresie udzielonej licencji.

Wszystkie wyżej wskazane dane są umieszczone w metadanych tokenu i są w postaci pliku tekstowego.

Tu przykład metadanych NFT stworzonego testowo w serwisie Mintable. Proszę zwrócić uwagę na wartość true przy opisie „copyright transfer” (wynikającą z zaznaczenia odpowiedniego okienka w interfejsie platformy).

Aby dokonać analizy jakiegoś NFT, musimy przeanalizować jego metadane. Ich treść można porównać do opisu towaru (w przypadku rzeczy) lub treści zawieranej umowy (w przypadku praw).

Nie wszystkie metadane są jednak dostępne wprost. Na platformach NFT znajdziemy zazwyczaj tylko dane podstawowe tj. tokenID oraz adres smart kontraktu.

Zbadajmy metadane NFT „The first 5000 days”

Tego NFT nie trzeba chyba specjalnie opisywać. NFT autorstwa Beeple został sprzedany na słynnej aukcji NFT przeprowadzonej przez dom aukcyjny Christies za zawrotną kwotę 69.346.250 USD.

Na stronie domu aukcyjnego znajdował się następujący opis:

Jednak w przypadku NFT nie musimy polegać na informacjach podawanych przez pośrednika. Możemy te informacje zweryfikować samodzielnie – jedną z cech blockchain jest jego całkowita transparentność – każda transakcja, każdy zapis w rozproszonej bazie danych jest widoczny dla każdego.

W przypadku blockchain Ethereum wszystkie zapisy można przeglądać przy pomocy serwisu Etherscan.

Jak znaleźć metadane dowolnego NFT?

Schemat postępowania jest następujący:

1. w wyszukiwarce na Etherscan wpisujemy adres smart kontraktu użytego do mintowania;
2. na stronie z wynikiem wchodzimy na zakładkę „Contract”;
3. następnie klikamy opcję „Read Contract”;
4. przewijamy listę dostępnych danych w dół, aż do pozycji „tokenURI”;
5. klikamy tę pozycję i w okienku oznaczonym jako _tokenId wpisujemy tokenID
6. klikamy przycisk „Query”
7. otrzymujemy wynik w postaci linku do serwisu IPFS.

Otwarcie tego linku może sprawić nieco trudności, chyba, że korzysta się z przeglądarki Brave, zwykle trzeba nieco zmodyfikować link (w sieci dostępne są poradniki).

Po otwarciu linku otrzymamy następujące dane – poniżej dane surowe oraz nieco uporządkowane dla większej czytelności.

{“title”: “EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS”, “name”: “EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS”, “type”: “object”, “imageUrl”: “https://ipfsgateway.makersplace.com/ipfs/QmZ15eQX8FPjfrtdX3QYbrhZxJpbLpvDpsgb2p3VEH8Bqq”, “description”: “I made a picture from start to finish every single day from May 1st, 2007 – January 7th, 2021. This is every motherfucking one of those pictures.”, “attributes”: [{“trait_type”: “Creator”, “value”: “beeple”}], “properties”: {“name”: {“type”: “string”, “description”: “EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS”}, “description”: {“type”: “string”, “description”: “I made a picture from start to finish every single day from May 1st, 2007 – January 7th, 2021. This is every motherfucking one of those pictures.”}, “preview_media_file”: {“type”: “string”, “description”: “https://ipfsgateway.makersplace.com/ipfs/QmZ15eQX8FPjfrtdX3QYbrhZxJpbLpvDpsgb2p3VEH8Bqq”}, “preview_media_file_type”: {“type”: “string”, “description”: “jpg”}, “created_at”: {“type”: “datetime”, “description”: “2021-02-16T00:07:31.674688+00:00”}, “total_supply”: {“type”: “int”, “description”: 1}, “digital_media_signature_type”: {“type”: “string”, “description”: “SHA-256”}, “digital_media_signature”: {“type”: “string”, “description”: “6314b55cc6ff34f67a18e1ccc977234b803f7a5497b94f1f994ac9d1b896a017”}, “raw_media_file”: {“type”: “string”, “description”: “https://ipfsgateway.makersplace.com/ipfs/QmXkxpwAHCtDXbbZHUwqtFucG1RMS6T87vi1CdvadfL7qA”}}}

Metadane te zawierają zatem:

1. informację o tytule obrazu i jego opis
2. link do pliku z obrazem w 2 wersjach – zwykłej oraz raw (surowej, nieskompresowanej).

Co zawierają metadane innych NFT?

Wykorzystując podaną przeze mnie procedurę można sprawdzić samodzielnie metadane dowolnego NFT. Poniżej kilka przykładów – link do NFT plus jego metadane:

3Landers na OpenSea

Metadane:

 {“description”:”3Landers is a collectible NFT project centered around community, adventure, and collaboration.”,”image”:”https://0xstudio.mypinata.cloud/ipfs/QmeXZ2ruhkQ3WRG8em3LWBYbZfGTvtUY8HDzBGdCfRqbFR/6714.png”,”attributes”:[{“trait_type”:”Vision”,”value”:”Concerned”},{“trait_type”:”Head”,”value”:”Olive 3Landers Bucket Hat”},{“trait_type”:”Mouth”,”value”:”Tongue Out”},{“trait_type”:”Body”,”value”:”Purple Monster Hoodie”},{“trait_type”:”DNA”,”value”:”Ape”},{“trait_type”:”DNA Type”,”value”:”Rose”},{“trait_type”:”Background”,”value”:”Green”}]}

NFT z e słynnej kolekcji Bored Ape Yacht Club na OpenSea

Metadane:

{“image”:”ipfs://QmdmGB9CCRVok2ThrocXQtBB4vVoSx4gwASZ3Gxh7wfcLa”,”attributes”:[{“trait_type”:”Eyes”,”value”:”Bloodshot”},{“trait_type”:”Hat”,”value”:”Laurel Wreath”},{“trait_type”:”Mouth”,”value”:”Bored Unshaven”},{“trait_type”:”Background”,”value”:”Orange”},{“trait_type”:”Fur”,”value”:”Golden Brown”}]}

Łatwo się przekonać, że zdecydowana większość NFT zawiera w metadanych jedynie link do pliku z obrazem oraz informacje opisowe o obrazie, ewentualnie, w przypadku grafik generowanych algorytmicznie, informacje o użytych atrybutach dodanych do bazowej grafiki.

NFT może oczywiście zawierać także inne dane. Tu przykład NFT, w którego metadanych znajdziemy opis licencji udzielanej nabywcy tokenu:

CONCEPTUAL ARTIST PULLING AN IDEA OUT OF HIS HEAD

{“name”:”CONCEPTUAL ARTIST PULLING AN IDEA OUT OF HIS HEAD”,”description”:”## Weitere Informationen zu diesem Kunstwerk finden Sie auf [kucsko.com](http://www.kucsko.com/conceptual-artist-pulling-an-idea-out-of-his-head)\n\n© Hinweis: \n\nAls alleiniger Inhaber des Urheberrechts an dem mit diesem NFT verbundenen Kunstwerk erteile ich hiermit dem jeweiligen Eigentümer des NFT eine nicht ausschließliche, weltweite Lizenz zur Nutzung, insbesondere Vervielfältigung, Verbreitung, öffentlichen Wiedergabe, Sendung und Zurverfügungstellung, dieses Kunstwerks in unbearbeiteter Form, wie im Museums- und Ausstellungsbetrieb eines international renommierten Kunstmuseums üblich. Guido Kucsko  \n\nAs the sole owner of the copyright in the work of art associated with this NFT, I hereby grant to the respective owner of the NFT a non-exclusive, worldwide licence to use, in particular to reproduce, distribute, publicly perform, broadcast and make available, this work of art in unaltered form, as is customary in the museum and exhibition activities of an internationally renowned art museum. Guido Kucsko“,”image”:”ipfs://ipfs/QmdLZcu98bpezNHGnjxLdcZfZj6HU5nMVE3mNhKNLRd9Fw/image.gif”,”external_url”:”https://rarible.com/token/0x60f80121c31a0d46b5279700f9df786054aa5ee5:844630″,”attributes”:[]}

Wnioski

Analizując dane NFT trzeba zastanowić się, co konkretnie takie NFT w sobie zawiera i dopiero na tej podstawie dokonywać analizy prawnej.

Kilka podstawowych wniosków odnoszących się do NFT mających reprezentować utwory:

• NFT nie przenosi autorskich praw majątkowych do utworów. Wzmianka o przeniesieniu praw w metadanych nie spełnia warunków formalnych dla przejścia praw (w Polsce forma pisemna pod rygorem nieważności), abstrahując od kwestii pól eksploatacji;
• większość NFT nie zawiera informacji o udzieleniu licencji ani zakresie dozwolonego korzystania, w niektórych przypadkach można mówić co najwyżej o dorozumianej licencji na podstawie art. 65 prawa autorskiego;
• z punktu widzenia prawa autorskiego najistotniejsze jest udostępnienie w ramach NFT linka do utworu – co oceniać trzeba przy wzięciu pod uwagę zakresu praw do takiego utworu osoby mintującej NFT
• NFT nie zawsze pochodzi od autora, często NFT jest mintowany przez osoby/grupy osób działające wspólnie, które nie ujawniają, czy i w jaki sposób nabyły prawa do utworów, które są reprezentowane przez NFT, co utrudnia weryfikację NFT;
• czasami smart kontrakty wykorzystane do mintingu nie są zweryfikowane na Etherscan – wówczas nie jest możliwa analiza ich treści oraz danych zawartych w metadanych (co nie oznacza, że nie ma innych metod, lecz wymagają one dodatkowego oprogramowania lub dostępu do specjalnych usług – tu przegląd kilku możliwości).

Kilka dodatkowych uwag

Warto zauważyć, że nasz system prawny zna koncepcję tokenizacji – tylko na razie bez wykorzystania technologii rozproszonego rejestru. Typowym przykładem są papiery wartościowe. Np. weksel jest dokumentem zawierającym uproszczone dane nt pewnego prawa (zobowiązania), który można porównać do tokenu zapisanego w blockchainie. Różnica polega na tym, że w przypadku weksla przepisy prawa nadają dokumentowi w określonej formie określoną wartość oraz skutki prawne – w rezultacie czego np. weksel może być przedmiotem obrotu, a przeniesienie weksla powoduje zmianę właściciela zobowiązania.

W przypadku NFT nie mamy przepisów, które by przewidywały taki skutek. Dokonując analizy prawnej musimy zatem uwzględnić przede wszystkim skutki prawne wynikające z danych, które stanowią sam token NFT oraz z kontekstu, w którym dany NFT powstał i jest przedmiotem obrotu.

NFT trzeba zatem także poddać analizie pod kątem praw i zobowiązań, które wynikają z samego faktu zapisania tokenu w konkretnej rozproszonej bazie danej – a zatem z punktu widzenia praw i obowiązków względem pozostałych uczestników blockchaina. Zadanie to wymaga znajomości zasad działania konkretnej sieci blockchain.

Wskazana jest także analiza informacji, które zostały przedstawione przez osoby/podmioty tworzące NFT w związku z jego mintingiem. Czasami będzie to dokument o nazwie white paper, czasami tylko komunikacja w social media lub w ramach komunikatora. Takie informacje można czasami traktować jako przyrzeczenie publiczne.

Co dalej?

Mam nadzieje, że informacje przedstawione w ramach tego artykułu pozwolą każdemu zainteresowanemu na samodzielną analizę NFT – czy to z punktu widzenia nabywcy czy też z punktu widzenia osoby, która ma zamiar NFT wygenerować.

Moim zamiarem było pokazanie, że analiza prawna musi zaczynać się od zrozumienia stanu faktycznego – a w przypadku tzw. nowych  technologii od zrozumienia tej technologii. W innym wypadku analiza prawna najczęściej jest nietrafna lub powierzchowna.

Warto pamiętać, że w niedalekiej przyszłości możemy doczekać się regulacji prawnych NFT – wtedy oczywiście prawnikom będzie łatwiej. Na razie mamy projekt rozporządzenia w sprawie rynków kryptoaktywów – warto śledzić jego losy.